قلب دارای دو محفظه گیرنده فوقانی به نام دهلیز و دو محفظه پمپاژ پایینی به نام بطن است. قلب همچنین دارای یک سیستم الکتریکی داخلی است که عملکرد پمپاژ آن را کنترل و هماهنگ می کند. ضربان قلب توسط یک تکانه الکتریکی ایجاد می شود که از طریق یک سیستم پیچیده از مسیرهای الکتریکی در سلول های بافت قلب حرکت می کند. تکانه از طریق اتاقک فوقانی و سپس تحتانی حرکت می کند و باعث انقباض و آرامش می شود که منجر به پمپاژ خون می شود. بلوک قلبی زمانی اتفاق می افتد که در رسانش تکانه الکتریکی از قلب تاخیر وجود داشته باشد.
بلوک قلبی چیست؟
بلوکقلبی یک ریتم غیرطبیعی قلب است که معمولا منجر به کندی ضربان قلب می شود. علت آن مشکلی در سیستم الکتریکی قلب است که سیستم هدایت نیز نامیده می شود. هنگامی که فرد دچار بلوکِ قلبی می شود، تکانه الکتریکی به تاخیر می افتد یا به طور کامل مسدود می شود زیرا از حفره های فوقانی قلب (دهلیزها) به حفره های پایینی قلب (بطن ها) می رود. سه نوع مختلف Heart block وجود دارد که به آنها بلوک قلبی درجه یک، درجه دوم و درجه سه می‌گویند.
انواع بلوک قلب
چندین نوع بلوکِ قلبی وجود دارد که می تواند در سیستم الکتریکی قلب ایجاد شود. برخی در قسمت فوقانی قلب، در گره سینوسی دهلیزی (SA)، در حالی که برخی دیگر در قسمت پایین قلب، در گره دهلیزی (AV) اتفاق می‌افتند. بیماران همچنین ممکن است انسداد قلبی را در امتداد بافت رسانای بطن ها تجربه کنند. انواع بلوک های قلبی را به روش های زیر دسته بندی می کنند:
بلوک درجه یک قلب
تکانه های الکتریکی با عبور از قلب کند می شوند، اما همه آنها به بطن ها می رسند. برخی از داروها ممکن است باعث ایجاد این بیماری شوند. علائم یا مشکلات در بلوک قلبی درجه یک نادر است و معمولاً به هیچ درمانی نیاز نیست.
بلوک قلبی درجه دو، نوع I
در این نوع بلوک قلبی، تکانه های الکتریکی کند می شوند تا زمانی که قلب یک ضربان را از دست می دهد. بیشتر اوقات در حالت آرامش عمیق در طول خواب رخ می دهد. علائم این عارضه نادر است، هرچند گاهی اوقات می تواند باعث سرگیجه شود.
بلوک قلبی درجه دوم، نوع II
این بیماری نادرتر از نوع 1 و جدی تر است. در اینجا، برخی از تکانه‌ها به بطن‌ها نمی‌رسند. پزشکان یک ضربان ساز را برای درمان بلوک قلبی نوع دوم توصیه می کنند.
بلوک قلبی درجه سوم
به آن بلوک کامل قلب نیز می گویند. زمانی اتفاق می افتد که هیچ یک از تکانه های الکتریکی به بطن ها نمی رسد. بیماران مبتلا به بلوک کامل قلب معمولاً یک ضربان ساز دائمی برای درمان آن دریافت می کنند.
بلوک شاخه‌ای باندل
در بلوک شاخه‌ای بسته‌ای، تکانه‌ها در بافت یکی از بطن‌ها کند یا مسدود می‌شوند.در بلوک شاخه‌ای بسته‌ای، تکانه‌ها در بافت یکی از بطن‌ها کند یا مسدود می‌شوند.
علائم بلوک قلبی
بلوک قلبی با طیف وسیعی از علائم، از درد قفسه سینه گرفته تا خستگی مشخص می شود. علائم انسداد قلبی که بیماران تجربه می کنند بسته به نوع انسداد قلبی که دارند متفاوت است. به عنوان مثال، بیمار مبتلا به بلوکقلبی درجه یک ممکن است به هیچ وجه علائمی را تجربه نکند، در حالی که بیمار مبتلا به Heart block درجه دوم ممکن است تهوع و سرگیجه داشته باشد. بیماران درجه سوم بلوکقلبی ممکن است تپش قلب را تجربه کرده و حتی دچار ایست قلبی شوند. در زیر لیست کاملی از علائم بلوک قلب آورده شده است:
علائم بلوک قلبی درجه دوم
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- احساس می کنید که قلب شما یک تپش دارد
- حالت تهوع
- سرگیجه
- غش کردن
- خستگی
علائم بلوک قلبی درجه سوم
- ضربان قلب نامنظم
- تپش قلب
- ایست قلبی
- سرگیجه
- غش کردن
- خستگی ناگهانی و شدید
علت بلوک قلبی و عوامل خطر
بلوکِ قلبی در اثر آسیب به فیبرهای قلبی ایجاد می شود که تکانه های الکتریکی را بین حفره های قلب منتقل می کنند و باعث ضربان نامنظم قلب می شوند. برخی از افراد با بلوکقلبی به دنیا می آیند، در حالی که برخی دیگر به دلیل ابتلا به بیماری لایم به آن مبتلا می شوند.
هر کسی در معرض خطر بلوکقلبی است، اما این بیماری در افراد مسن شایع‌تر است. این معمولاً به این دلیل است که سایر بیماری‌های قلبی وجود دارد و زخمی در بافت قلب ایجاد شده است. شرایط پزشکی که به خطر Heart block کمک می کنند عبارتند از:
- جراحی قلب اخیر
- کاردیومیوپاتی
- ترومبوز عروق کرونر
- التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
- التهاب دریچه های قلب (اندوکاردیت)
- پرکاری تیروئید
- پتاسیم بالا
بیشتر بخوانید: پی وی سی قلب یا انقباض زودرس بطنی چیست؟
تشخیص و درمان بلوک قلبی
پزشکان برای تشخیص بلوکقلبی علاوه بر انجام معاینات، فاکتورهای مختلفی را در نظر می گیرند. سابقه پزشکی بیمار، و همچنین مصرف الکل و تنباکو، همگی در این امر نقش دارند. برای نظارت بر فعالیت الکتریکی قلب بیمار از الکتروکاردیوگرام (EKG) استفاده می شود و ممکن است از بیمار خواسته شود که مانیتوری به نام هولتر مانیتور بپوشد تا ریتم قلب را ردیابی کند.
درمان انسداد قلب اغلب به درمان علت اصلی بُلوک قلبی بستگی دارد. در برخی موارد، تغییر در دارو تنها چیزی است که مورد نیاز است. هنگامی که علت اصلی بیماری قلبی باشد، تغییرات سبک زندگی مانند افزایش ورزش، خوردن یک رژیم غذایی سالم و ترک سیگار می تواند این مشکل را کاهش دهد. در سایر موارد، نیاز به کاشت ضربان ساز در قفسه سینه بیمار است. این دستگاهی به اندازه یک کارت اعتباری است که به قلب سیگنال می دهد که مرتباً ضربان داشته باشد. عمل ضربان ساز یک جراحی جزئی در نظر گرفته می شود.
بلوک قلبی در کودکان
کودکانی که با بلوکقلبی متولد می شوند و دارای قلب طبیعی هستند، معمولا عملکرد بسیار خوبی دارند. حتی اگر ضربان قلب آنها بسیار کند باشد. اکثر این کودکان سطح انرژی خوبی دارند و رشد و تکامل طبیعی دارند. در کودکان با ضربان قلب بسیار آهسته (مثلاً کمتر از 45 تا 50 ضربه در دقیقه، مکث طولانی بین ضربان قلب، انرژی کم، یا غش کردن) ممکن است نیاز به ضربان ساز باشد.
در کل چشم انداز کودکان مبتلا به بلوکِ قلبی بسیار خوب است. همانطور که در بالا توضیح داده شد، درمان اصلی قرار دادن ضربان ساز است. ضربان سازها ایمن و موثر هستند و به تغییرات کمی در سبک زندگی نیاز دارند.
دستورالعمل‌های ورزش به بهترین وجه توسط پزشک بیمار تهیه می‌شود تا بتوان همه عوامل مرتبط را شامل شود. برای بیماران مبتلا به بلوک مادرزادی قلب، معمولاً هیچ محدودیتی برای فعالیت مورد نیاز نیست، اگرچه فرد باید در موقعیتی باشد که در صورت بروز علائم، فعالیت های خود را محدود کند. پس از کاشت پیس میکر، اکثر پزشکان شرکت در ورزش های تماسی را محدود می کنند. برای بیمارانی که علاوه بر بلوکِ قلبی، سایر مشکلات قلبی دارند، محدودیت‌های ورزشی باید فردی باشد.
